Samengesteld gezin (van 2 naar 1)

Uniek is het niet meer te noemen, de samengestelde gezinnen. Gezinnen die bestaan uit twee volwassenen die beiden uit een vorige relatie kinderen meebrengen en een nieuw gezin gaan vormen.

Aandacht voor het proces van het samengestelde gezin is er nog niet veel. Terwijl het proces van het samengestelde gezin zeer complex en de impact op ieder gezinslid afzonderlijk groot is. Overlevingstrategieën die niet alleen in het nieuwe gezin worden ingezet, maar ook doorwerken in het dagelijks leven, zoals op school of in het werk kosten veel energie. Volwassenen en kinderen hebben te maken met aanpassen, loyaliteit, plek innemen, rangorde bepalen, aandacht verdelen, balans zoeken, rouwen, ervaren van emoties en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Tijdens het superrelatieweekend van '365 dagen succesvol' kregen we een model aangereikt waarin de weg van de liefde, de relatie, duidelijk werd uitgelegd. Terwijl ik luisterde naar de inspirerende woorden van David de Kock en Arjan Vergeer ontdekte ik dat we in ons kleine nieuwe gezin precies dezelfde stappen aan het volgen waren die ons werden aangereikt in dit simpele model. Ineens zag ik waar wij mee aan het worstelen waren en waar we tot dan toe nog geen inzicht in hadden.

Verliefd
Allereerst is de fase van verliefdheid. In een liefdesrelatie is dit herkenbaar. Bij verliefdheid worden hormonen en neurotransmitters (oa. fenylethylamine, noradrenaline, adrenaline, endorfine, dopamine en oxytocine) in de hersenen aangemaakt wat zeer fijne en positieve gevoelens opwekt. Alles is mooi en fijn. We spreken niet voor niets in deze fase van een roze wolk.

In onze situatie was ook sprake van een vorm van verliefdheid. De kinderen leerden elkaar en de nieuwe partner kennen, we gingen samen op vakantie, er waren nieuwe broers en zusjes, er was plezier en er werden plannen gemaakt over samen in een huis wonen. We wilden voor altijd samen zijn, niet alleen als partners, ook de kinderen gaven dit aan.

Samen komen
De volgende fase is de fase waarin je elkaar inmiddels een beetje kent, ook de minder leuke gewoontes en waarin de tijd aanbreekt van het samenvoegen. Dit samenvoegen als partners kenmerkt zich door geven en nemen. Een beetje van jou en een beetje van mij.
In een nieuw gezin is het vooral het innemen van je eigen plek en het maken van (nieuwe) afspraken.  Arjan en David noemen dit de powerstruggle. Voordat iedereen de plek heeft gevonden en ingenomen moet er eerst wat geworsteld worden.

Wij kochten een huis, verhuisden en gingen als nieuw gezin samenwonen. Letterlijk werden de ruimtes ingedeeld en kreeg ieder gezinslid een eigen plek. Het uitzoeken van de kamers kenmerkte zich al als powerstruggle. Wie kreeg de mooiste kamer? En wie zat waar aan tafel?
En natuurlijk ontdekten we met elkaar onze gezamenlijke regels en afspraken. Deze struggle duurde relatief gezien niet heel lang. Binnen een paar weken waren de rollen en plekken duidelijk en hadden we een dagelijkse routine gevonden.

Samen zijn
Je kunt je denk ik wel voorstellen dat zodra iedereen een plek heeft gevonden er een fase van rust aanbreekt. In deze fase komen de persoonlijke en natuurlijke ontwikkelingsstadia weer aan bod. De perikelen die horen bij gezin zijn en bij het mens zijn krijgen ruimte. De relatie normaliseert. Deze fase van rust kun je ook wel zien als consolidatie. Consolidatie is het samenvoegen van verschillende elementen tot een geheel. En dit geheel is in balans.
Ook hierin zie je een beweging. Van de aanloop naar balans, er ontstaat meer en meer rust, met daarna de fase van balans. Aan het eind van deze fase ontdek je echter ook weer toenemende onrust. Er is behoefte aan ontwikkeling.
Rust of stagnatie biedt ruimte voor ontspanning, maar de mens wil zich ook ontwikkelen. Het gezin idemdito.

Onze kinderen hebben de puberleeftijd en in deze fase van ons gezin merkten we dat er veel ruimte kwam voor de gezonde puberreacties. We hadden echte pubers in huis! Inclusief alles wat erbij hoort. In deze fase merkten we ook dat we echt moe waren. Dat de rust als geroepen kwam en dat we het ook echt nodig hadden. We kwamen ook als partners eindelijk ook aan elkaar en onze relatie toe. De onrust kwam echter in ons samengestelde gezin sneller dan verwacht.

Samen blijven
Groei en ontwikkeling gaat vrijwel altijd gepaard met vormen van pijn. Groeipijn is niet fijn, maar hoort er wel bij. De onrust neemt het over van de rust en onderhuids begint het te bewegen, te kriebelen en te schuren. En onvermijdelijk komt het tot een crisis of groter conflict. Crisis zorgt gekgenoeg altijd voor transformatie en groei, maar als mens lopen we het liefst weg van de pijn die hierbij hoort. In een relatie zie je dat mensen besluiten om toch niet samen verder te gaan. Of ze gaan samen door de crisis en maken sprongen in hun persoonlijke ontwikkeling.

Patronen, angsten, trauma’s dienen zich ook aan tijdens de crisis en willen ook gezien worden. De behoefte aan ‘hoe het was’ is groot en het verlangen naar de gevoelens in de verliefdheidsfase ook. Gaan we door of stoppen we? Dat is de vraag die hier vaak speelt.

Ook in ons samengestelde gezin kwam deze fase. Het diende zich onderhuids aan en werd in eerste instantie alleen maar gevoeld. Als (stief)ouders namen we waar en reageerden vooral reactief op situaties. We wachtten af wat er gebeurde en gingen daar vervolgens mee aan de slag. Vermoeiend, pijnlijk en echt niet fijn. En logischerwijs wilden we ervan weg. De kinderen zochten hun andere ouder op, wilden daar liever zijn. Er werd gevlucht. Niet alleen fysiek, maar ook in herinneringen. Verhalen van vroeger werden verteld. Herinneringen aan ‘toen papa en mama nog samen waren’ werden gedeeld. En het rouwproces leek wel opnieuw te beginnen.

Eenzaamheid
De fase van crisis wordt vaak ervaren als een periode van eenzaamheid, maar ook van afwijzing. En nu begrijp je misschien ook wel dat nou net dit thema 'eenzaamheid en afwijzing' door de scheiding die vooraf ging aan het nieuwe gezin extra aandacht vraagt. Bij iedereen! Niet alleen bij de kinderen.
Ieder gezinslid belandt in pijnstukken, natuurlijk met de bijbehorende gedragsuitingen en emoties.
Manu Keirse vertaalt het eigenlijk heel mooi. Hij vergelijkt het met een klein kind die zich stoot tegen een stoel. Het kind heeft pijn en geeft de stoute stoel de schuld. Dit fenomeen blijven we ook als we opgroeien herhalen. Alleen weten we dat de stoel geen schuld heeft, maar we wijzen wel graag naar de ander, geven de ander de schuld. De ex-partner kan schuld dragen. De stiefouder wordt ineens de boosdoener. De huisgenoten beschuldigen elkaar. De crisis voltrekt zich langzaam maar zeker.

In ons samengestelde gezin was het niet anders. We zaten er middenin. En we kwamen er wekenlang niet uit. Niet met elkaar, niet alleen. En we bleven reactief handelen, waren extreem vermoeid en worstelden ons door deze periode. Elke keer weer zoekend naar een nieuwe balans, die we maar niet vonden.

Transformatie of einde relatie
Er komt nog een element bij. Want een van de fenomenen in een samengesteld gezin is het in- en uitvliegen van kinderen. Omdat ze vaak ook bij de andere ouder wonen is er sprake van parttime gezinslid zijn.
Bij het invliegen nemen de kinderen de energie van de andere ouder mee, hebben ze in een andere situatie geleefd, hebben ze met andere regels en afspraken te maken gehad. Logischerwijs moeten ze keer op keer weer hun plekje innemen. Wennen. Schakelen. Oftewel weer even terug naar de powerstruggle. In de rustfase prima te handelen. In de crisisfase een extra element wat het ‘zwaarder’ maakt. Een perfect moment om te besluiten om te vertrekken, weg te gaan. We stoppen ermee. Of ..... een uniek leermoment om te groeien!

Het zien van de fases en het erkennen waar wij als gezin doorheen gingen gaf ons als (stief)ouders grip. We zagen waar we zaten in de ontwikkeling en voelde ons commitment aan persoonlijke groei van onszelf en onze kinderen. We wilden hier samen doorheen.  Gezin 2.0. Nieuwe fase. Nieuwe ontwikkelingen. Het heeft ons veel gebracht. We hebben de kinderen meegenomen in onze inzichten en kregen grip op de crisis. We erkennen dat het voor de kinderen het lastigst is in het parttime-gezinslid zijn. We weten dat duidelijkheid en helderheid hier helpt. We bieden overzicht in hele simpele oplossingen. Zo hebben wij een groot bord aan de muur hangen met daarop een overzicht van waar iedereen is, wat we eten en wat de wekelijkse gezamenlijke activiteiten zijn. We houden onze eigen energie goed in de gaten en zorgen goed voor onszelf. We weten hoe belangrijk dit is om in de crisis staande te blijven als mens, als ouder, als stiefouder en als partner. En we blijven liefdevol met onze kinderen delen wat er speelt.

Is dat alles?
Nieuwe gezinnen staan voor meer uitdagingen dan alleen de hiervoor beschreven fases. Als nieuw gezin woon je met je nieuwe partner, met je eigen kinderen, de kinderen van je partner, maar ook met de ex-partners samen. Natuurlijk niet fysiek, maar energetisch nemen de kinderen hun andere ouder mee het gezin in. Hiermee omgaan vraagt weer andere vaardigheden en inzichten.

De inzichten die ik in dit blog deel zijn vers. Maar ik zou Jeannette niet zijn als ik niet meer inzichten aan het verzamelen ben om door te geven. Via systemisch werk (workshops en opleidingen), het volgen van lezingen en workshops over rouw en verlies, het lezen van heel veel boeken en artikelen, het sparren met collega’s en vooral het blijven analyseren en leren van onze thuissituatie kan ik de inzichten blijven delen. Via blogs, in de opleidingen van de Magie van Kindercoaching en wellicht in de toekomst in een (online) training over het coachen van samengestelde gezinnen.

En mocht je na het lezen van dit artikel het gevoel hebben hierover te willen praten, als ouder of als coach, voel je dan welkom om contact op te nemen. Ik maak graag tijd voor je vrij.